ლაიმი — მცენარე ტეგანისებრთა ოჯახისა. ბუჩქოვანი ხეა, სიმაღლით 5 მ. ეკლიანია. ციტრუსოვანი ჰიბრიდია სფეროსებრი ნაყოფით, რომლის დიამეტრია 25–50 მმ. ჩვეულებრივ აგროვებენ მანამ სანამ მწვანეა, მაგრამ მომწიფებისას ხდება ყვითელი.

 სპარსულ ლაიმთან შედარებით მცირეა, უფრო მაღალი მჟავიანობისაა, უფრო ძლიერი არომატი და თხელი ქერქი აქვს. ლაიმი სხვა ლაიმებთან შედარებით, ფასდება უნიკალური გემოს გამო. მისი სამშობლოა სამხრეთ-აღმოსავლეთი აზია. ლაიმის წვენისგან მზადდება ამერიკული დესერტი ლაიმის ნამცხვარი.

          ლაიმი საუკეთესოდ უხდება ცოცხალ კერძებს, და წვენიც და ცედრას შეიძლება გამოყენებულ იქნას. ლაიმის წვენი ბუნებრივი დამარბილებელია ხორცისთვის და ხშირად იყენებენ მწნილებში, განსაკუთრებით სევიჩეში, და ასევე შეიძლება გამოყენებულ იქნას ყველა კერძის ზემოთ როგორც დამამთავრებელი გემო. წვენი ასევე შეიძლება გამოყენებულ იქნას სალსას და გუაკამოლეს გემოს მისაცემად, ორმაგდება როგორც ავოკადოს გამუქების საწინააღმდეგო ნივთიერება, გამოიყენება ძმარში, საკაზმში და სოუსებში, და დიდი რაოდენობით იწარმოება ლაიმადისთვის. ცედრა სთავაზობს კაშკაშა ციტრუსის გემოს და გამოიყენება ბევრ იმავე კერძში, რომლებიც მოიცავს გამოცხობილ კერძებს, დესერტებსა და სასმელებს. მალაიზიაში, ლაიმს იყენებენ ჯემებისთვის, ჟელესა და მარმელადისთვის. მას ასევე იყენებენ ინდოეთში, შენახულს სიროფებში ან დამწნილებულს საკაზმის სახით გამოყენებისთვის. ლაიმი შეიძლება დაიჭრას სიგრძეზე ან მეოთხედებად და გამოყენებულ იქნას როგორც გარნირი კოქტეილებისთვის. ლაიმი კარგად შეეხამება ხორცს, როგორიცაა ფრინველის, ინდაურის, საქონლის, ღორის ხორცი, და ზღვის პროდუქტს, ყვავილოვან კომბოსტოს, ტკბილ წიწაკას, ხუჭუჭა კომბოსტოს, ხახვს, ნიორს, ავოკადოს, მანგოს, ქოქოსს, თათაბოს, ბრინჯს, შავ ლობიოს, და ბალახეულს, როგორიცაა ქინძი, ქონდარი და თავშავა.

          კაფირის ლაიმი უნიკალურია ჩვეულებრივ ლაიმთან შედარებით თავისი ფორმით, სტრუქტურით, სურნელით და გემოთი. მისი გარეგნობა დასამახსოვრებლად ოვალურია დამრგვალებული ძირით და კონისისებრი ღეროს დაბოლოებით. ქერქი უხეშია, მოხრეშილია და გავსებული აუცილებელი ცხიმებით, რომლებიც აძლევს ლაიმს მის ამოსაცნობ არომატს. რბილობის წვენი განსაკუთრებით მჟავეა და ხშირად მწარე, ასე რომ ის იშვიათად გამოიყენება მომზადებისთვის. კაფირის ლაიმის ქერქი არის მისი შეუცვლელი საკულინარო სახასიათო ნიშანი. კაფირის ლაიმის ხის ფოთლები ასევე გამოიყენება როგორც სურნელოვანი ნივთიერება მომზადებაში. კაფირის ლაიმის ძლიერი გამორჩეული სურნელება არ შეიძლება ადვილად ჩანაცვლდეს სხვა სანელებლებით.

          ლიმონი და ლაიმი ორივე ციტრუსოვანი კულტურაა. მათ ძალიან მრავალფეროვანი კულინარიული, სამედიცინო თუ პრაქტიკული გამოყენება აქვს. ორივე მათგანი ძალიან მდიდარია ვიტამინებითა და სასარგებლო ნივთიერებებით. ციტრუსოვანი კულტურებისთვის  დამახასიათებელია ანტიბაქტერიული, ანთების საწინააღმდეგო და ანტიოქსიდანტური მოქმედება. ლიმონისა და ლაიმის დადებითი თვისებების არასრული ჩამონათვალი ასეთია:

აძლიერებს იმუნურ სისტემას – ლიმონი და ლაიმი მდიდარია C ვიტამინით. C ვიტამინს ჩვენი ორგანიზმი თავად ვერ წარმოქმნის. ამიტომ მნიშვნელოვანია ის საკვებთან ერთად მივიღოთ. C ვიტამინი აძლიერებს იმუნიტეტს და ამცირებს ინფექციური დაავადებებს განვითარების რისკს. შედეგად, ის მნიშვნელოვან როლს ასრულებს სწრაფი გამოჯანმრთელების პროცესში.

ახასიათებს ანტიბაქტერიული და ანთების საწინააღმდეგო მოქმედება – ლიმონისა და ლაიმის ანტიბაქტერიული და ანთების საწინააღმდეგო მოქმედების გამო, მათ წვენს ეფექტურად იყენებენ სასუნთქი გზების დაავადებებისა, ყელის ტკვილისა და სტომატიტის სამკურნალოდ.

ამცირებს არტერიულ წნევას – კვლევების თანახმად, ლიმონსა და ლაიმში შემავალი ნივთირება აურეპტინი ამცირებს არტერიულ წნევას. სწორედ ამიტომ, აღმოსავლურ მედიცინაში ლიმონს საუკუნეების განმავლობაში იყენებდნენ მაღალი წნევის რეგულირებისთვის.

აუმჯობესებს კანის სტრქუტურას – ლიმონი და ლაიმი შეიცავს კოლაგენს, რომელიც მნიშვნელოვან როლს ასრულებს კანის ახალგზარდობისა და სიმკვრივის შენარჩუნებაში. მას  ნაოჭსაწინააღმდეგო მოქმედება გააჩნია. სწორედ ამიტომ კოლაგენი თავის მოვლის არაერთი პროდუქტის შემადგენლობაში გვხვდება.

          როგორც ცხრილიდან ირკვევა, ლიმონსა და ლაიმს თითქმის იდენტური კვებითი ღირებულება აქვს, თუ არ ჩავთვლით C ვიტამინის შემცველობას, რომელიც ლიმონში საგრძნობლად მაღალია და დღიური ნორმის 88%-ს შეადგენს (ლაიმში კი – 48%-ს). C ვიტამინი მნიშვნელოვანი ანტიოქსიდანტია, რომელიც უჯრედებს დაზიანებისგან იცავს და სისხლის შედედების პროცესს არგულირებს. ის ორგანიზმს რკინის უკეთ შეთვისებაშიც ეხმარება.

          ლიმონისა და ლაიმის კიდევ ერთი მთავარი განსხვავება მათ გემოსა და ვიზუალშია. ვიზუალურად ლაიმი ლიმონთან შედარებით მცირე ზომის და მომწვანო შეფერილობისაა. გემოთი კი – უფრო მჟავეა და განსაკუთრებული არომატითა და ეგზოტიკური გემოთი გამოირჩევა. ძირითადად სწორედ ეს განაპირობებს ლაიმისა და ლიმონის განსხვავებულ კულინარიულ გამოყენებას. მაგალითისთვის, ლიმონი უმეტესწილად გამოიყენება სხვადასხვა სალათის, პასტას, მურაბისა და კონსერვის მოსამზადებლად. ლაიმი კი – უფრო მეტად ბრინჯის, თევზისა და ხორცის სანამად. თუმცა, ორივე ციტრუსი შეუცვლელ ინგრედიენტს წარმოადგენს არაერთი კერძის, სოუსის, სალათის, მარინადის, წვენისა თუ კოქტეილის რეცეპტში.

          ამასთან, უნდა გვახსოვდეს, რომ ამდენი სარგებლის მიუხედავად, მნიშვნელოვანია ლიმონი და ლაიმი ზომიერი რაოდენობით გამოვიყენოთ. მაღალი მჟავიანობის გამო, აღნიშნული ციტრუსოვანი კულტურების დიდი ოდენობით მოხმარებამ შესაძლოა კუჭის გაღიზიანება და კბილის ემალის ეროზია გამოიწვიოს.

გამოყენებული ლიტერატურა

1.       ლიმონი და ლაიმი. იხ. https://planta.ge/ , უკანასკნელად იქნა გადამოწმებული 30.06.2022.

2. ლაიმი. იხ. https://freshculinair.ge/ , უკანასკნელად იქნა გადამოწმებული 30.06.2022.

ქეთი ჯოჯიშვილი